Hazırlayan

Kürşat Coşgun

1881 yılında Beyrut’ta doğdu. Babası tüccar Emin Bey’idir. İlkokula önce Beyrut’ta başladı, daha sonra ailesiyle birlikte geldiği İstanbul’da Fındıklı Feyziye Mektebi’nde devam etti. 1901’de Bahriye Mektebi Haddane’de teğmen rütbesiyle mezun oldu. Burada okurken resme olan yeteneği keşfedildi. Osman Hamdi Bey tarafından 1883 yılında kurulan Sanayi-i Nefise Mektebi’ne (Güzel Sanatlar Akademisi) kabul edildi; 1903 yılında Akademi’yi birincilikle bitirdi.

Meslek yaşamına Bahriye Mektebi’nde resim öğretmeni olarak başladı. 1.Dünya Savaşı yıllarında Darüleytam, Terzi ve Dokumacı Mektepleri’nde, Mütarake yıllarında ise Gazi Osman Paşa Okulu’nda resim öğretmenliği yaptı. Batılılaşma yolundaki Osmanlı toplumunun sanatsal yüzünü Avrupa’ya göstermek amacıyla düzenlenecek olan Viyana ve Berlin sergileri için, 1917 yılında, Harbiye Nazırı Enver Paşa tarafından kurulan Şişli Atölyesi’nde görevlendirildi. Burada 1914 Kuşağı ya da Çallı Kuşağı olarak bilinen grubun sanatçılarından Avni Lifij, Namık İsmail, İbrahim Çallı, Sami Yetik gibi Türk ressamlarıyla çalıştı. Bu resimlerin ana teması 18 Mart 1915’te başlayan Çanakkale Savaşı’ydı, ancak Ali Cemal burada özellikle gemi ve detaylı asker/savaş resimleriyle göz doldurdu. Viyana’da sergilendikten sonra bu eserler İstanbul’a getirildi, savaş yılları olması sebebiyle Berlin’de sergi düzenlenemedi.

Ali Cemal’in resimlerinde gerçekçi bir üslup görülürken, zamanla izlenimciliğin etkisi görülmeye başladı. Sanatçının özellikle Şişli Atölyesi’nde ürettiği eserlerinde bu etki daha fazla hissedilmektedir. Şişli Atölyesi’de yaptığı bu tablolarında Viyana sergisinin amacına uygun olarak Türk sanatçısının dünyadaki değişimlere açık yüzü irdelenirken, konu olarak da savaşın duygusal ve insancıl yönüne de dikkat çekti.

Mahmut Yesari sanatçı için şunları aktarmaktadır: “Ressam Ali Cemal bahriyelidir; eski haddaneden çıkma kurtlardandır. Onun saf bakışlı yorgun yüzünü görenler fazla saf, fazla bön sanarak aldanırlar. O ‘feleğin çemberi’, ‘gammü şadisi’ ve ‘kerenü serdisi’ ile alay edecek kadar pişkin ve kalenderdir.”

1.Dünya Savaşı öncesinde bahriye yüzbaşılığından emekli olan Ali Cemal Ben’im, bu dönemde duvar resimleri ve afişler yaptı; daha sonra gazeteciliğe geçiş yaparak burada yaptığı temsili resimler ve çizimlerle Türk basınında ilk gazete ressamı olarak tarihe geçti.  İlk olarak 1909 yılında yayınlanan “Alem Mecmuası”nda karikatür çalışmalarını yayımladı; bu derginin kapak ve iç sayfa karikatürlerini yaptı. Ardından sırasıyla “Tasvir-i Efkar”, “Harp Mecmuası”, “İleri”, “Tercüman-ı Hakikat”, “Akşam”, “Yenigün” ve “Cumhuriyet ” gazetelerinde temsili resimler ve karikatürler yaptı. Ayrıca Resimli Gazete’de, 1924’te Zekeriya Sertel tarafından kurulan Resimli Ay Dergisi’nde, Nasrettin Hoca ve Karagöz gibi mizah gazetelerinde de karikatürler yayımladı. Daha sonra birçok çizer tarafından çeşitli yayı n organlarında yayınlanan “Pazarola Hasan Bey” ilk kez onun fırçasında yaşam buldu.

15 Temmuz 1933 tarihinde İstanbul Matbuat Cemiyeti tarafından üstün çalışmalarından dolayı takdirname ile ödüllendirildi. Ankara’da açılan “Ressam Subaylar” sergilerine de katılır ve eserleri takdir edilirdi. Soyadı kanununun çıkmasından sonra “Ben’im” soyadını aldı. Ali Cemal, hayatının son yıllarında “Isı Yuva” direktörü olarak çalışan kızının yanında yaşamak üzere Mersin’e taşındı. Mersin’de bir yandan liman idaresinde çalıştı, bir yandan da Mersin Halkevi’nde resim dersleri verdi. “İnönü İnönü’de” adlı tabloya çalıştığı sırada 9 Kasım 1939’da burada vefat etti. Sanatçının eserleri İstanbul Resim ve Heykel Müzesi’nde, Askeri Müze’de, İstanbul Deniz Müzesi’nde, Ankara Cumhuriyet Müzesi’nde, Cumhuriyet Gazetesi arşivinde, yerli ve yabancı özel koleksiyonlarda yer almaktadır.

Kaynak:

– Ressam Ali Cemal, Cumhuriyet, 8 Aralık 1939.

– Ressam Ali Cemal Benim ve Atatürk Tablosu, Ali Rıza Tuncal, Yeni Mersin, 15-17 Aralık 1939.

– Ressam Ali Cemal Ben’im ve Halkevi Resim Kursları – Meriç Alkan, https://www.yumuktepe.com/ressam-ali-cemal-benim-ve-halkevi-resim-kurslari-meric-alkan/ (E.T.25.08.2020)

– https://tr.wikipedia.org/wiki/Ali_Cemal_Ben’im (E.T.25.08.2020)

-https://turkishpaintings.com/index.php?p=37&l=1&modPainters_artistDetailID=373 (E.T.25.08.2020)