Hazırlayan

Kürşat Coşgun

Trablus Gümrük Nazırı olarak tanınan, Bab-ı Âlî mensuplarından Turnazade Mehmet Ziya Bey’in oğlu olan İzzet Ziya Turnagil, 12 Kasım 1883 tarihinde İstanbul’da doğdu. Bingazi Frerler Mektebi’nde gördüğü ilk eğitimi sonrasında 1897 yılında Sanayi-i Nefise Mektebi’ne girdi. Bu okulda Osman Hamdi Bey’in müdürlüğü döneminde Salvator Valeri ve Joseph Warnia Zarzecki’nin öğrencisi oldu. Altı yıllık bir resim eğitiminin ardından Sanayi-i Nefise Mektebinden birincilikle mezun oldu. Kısa bir süreliğine Paris’e giderek resim sanatı hakkında araştırmalarda bulundu.  Burada Jöntürklerden Galip Bey (Bahtiyar) ile tanıştı. Daha sonraki yıllarda Mihri (Müşfik) Hanım’a da ders veren Galip Bey, İzzet Ziya’nın eğitiminde önemli bir yer sahibidir. Paris’ten döndükten sonra Rüsumat Emaneti Mektubî Kaleminde memuriyet hayatına başladı (1903). 20 Kasım 1909 tarihinde ise Mabeyn-i Hümayun Kitabetine (Padişahın Özel Kalemi) kâtip oldu.

Bu dönemde bir yandan da Kalem ve Kartal gibi mizah dergilerinde karikatürleri yayınlandı. Paris’te bulunduğu yıllarda Galip Bey sayesinde tanıştığı Louis Sabattier ve Sem’in (Georges Goursat) desen anlayışından etkilenen İzzet Ziya bu dergilerde çok sayıda karikatür yayınladı. Özellikle Kalem dergisinde çizdiği karikatürlerde bu çizerlerin etkisindeki güçlü deseni ve portreleri ile dikkat çekti.

1912 yılında, saray ressamı Fausto Zonaro’nun, Trablusgarp Savaşı sonrası diğer İtalyanlar gibi sınır dışı edilmesinin ardından, o sırada saray mimarı olan Vedat (Tek) Bey’in bir ressam ve desinatöre ihtiyaç duyduğunu belirtmesi üzerine bu göreve getirildi. Yeni görevi sırasında ön plana çıkmasını sağlayan gelişme ise, Fransızların Tarabya’daki yazlık sefarethanelerinde bulunan III. Selim portresinin sefarethanede çıkan yangınla birlikte yok olması üzerine, Sultan Mehmet Reşat’ın emriyle tablonun benzerini yapması oldu. İzzet Ziya’nın yaptığı III. Selim portresi ile ilgili olarak Osmanlı Ressamlar Cemiyeti Gazetesi ve Şehbal gibi dönemin yayın organlarında kendisinden övgüyle söz edildi. Fransız Hükümetince kendisine Instruction Publique (maarif nişanı) takdim etti.

İzzet Ziya’nın Saray’daki görevi 17 Ekim 1920 tarihine kadar sürdü. Mütareke döneminde Ezhar ve Diken, Kurtuluş Savaşı yıllarında ise Güleryüz dergilerinde çizdiği Kuvayı Milliye yanlısı karikatürleri nedeniyle memuriyetine son verildi. Bir süre geçimini Padişah Vahdettin’in kızı Sabiha Sultan’a verdiği resim dersleri vererek sağladı. 1916 yılında katıldığı ilk karma resim sergisinden sonra 1922 yılı sergisi katıldığı son Galatasaray Sergisi oldu.

Cumhuriyetin ilanından sonra ticaret, sanayi, ziraat, orman ve maden işlerini bünyesinde toplayan İktisat Vekâletine bağlı Sanayi Müdüriyet-i Umumiye’de halıcılık ressamı olarak görev yaptı.

Buradaki görevinin yanı sıra akademik anlayıştaki yağlıboya portreleri ve figürlü kompozisyonlarıyla tanınan İzzet Ziya, basın ressamı olarak dergilerin kapaklarını resimledi. Tarihi konulu yazılara ve öykülere illüstrasyonlar yaptı, çeşitli gazete ve dergilerde Mehmet Rauf, Peyami Safa, Suat Derviş ve Yaşar Nabi gibi edebiyatçıların eserlerini resimlendirdi. Yıldız, Afacan, Çocuk Sesi, Resimli Gazete, Yeni Kitap, Arkadaş, Yedigün gibi dergilerde karikatür ve resimlemeleri yayınlandı. Soyadı yasasıyla birlikte “Turnagil” soyadını alan İzzet Ziya, geç yaşlarında iken evlenip boşandı, hiç çocuğu olmadı. Ankara’da İktisat Vekâleti’nde çalıştığı dönemde zatürreye tutuldu ve tedavi gördüğü Numune Hastanesi’nde, 5 Haziran 1936 tarihinde yaşamını yitirdi.

Kaynaklar:

– Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü 2, Turgut Çeviker, Adam Yayınları, 1988.

– Taha Toros Arşivi (earsiv.sehir.edu.tr)

– İzzet Ziya – Saraydan Hatıralar, Ali Özçelik, Tarih ve Günce Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Dergisi, II/4, (2018 Yaz), s. 231-241.

– Türkiye Karikatür Tarihi, Orhan Koloğlu, Bileşim Yayınevi, 2005.

– Kayıp Bir Ressamın Evrak-ı Metrukesi, Levent Cantek, Radikal Kitap, 18.4.2014.

– İstanbul’un 100 Karikatüristi, Şefik Yarış-İbrahim Yarış, İBB Kültür A.Ş. Yayınları, 2010.

– http://artists-birthdays.blogspot.com/2017/07/turkish-painter-izzet-ziya-1880-1934.html