Hazırlayan

Kürşat Coşgun

1842’de İstanbul’da doğdu. Matbaacı Bedros Cevizciyan’ın yanında çırak olarak çalışmaya başladı; ustasının hasta günlerinde basımevinin sorumluluğunu yüklendi. 1882’de kendi matbaasını kurdu. Matbaacı, klişeci ve yayıncılığı ölümüne kadar sürdü (1907).

Berberyan, ressam, karikatürcü ve klişeci olarak Tanzimat döneminde ünlendi. 1882-1888 yılları arasında Çocuk Bahçesi adlı dergiyi, 1894-1907 arasında ise Halk Yıllığı’nı yayımladı. Ölümünden sonra, son yıllığı iş ortağı ve oğlu Zareh çıkarttı. Zareh aynı yıl Kahire’ye (Mısır) yerleşerek yayıncılığa burada devam etti.

Berberyan, bir karikatürcü olarak en etkili ve verimli yıllarını Teodor Kasap’ın Hayal dergisinde geçirdi. Teodor Kasap (1835-1905) Hayal’in başyazarı, Berberyan ise başçizeridir. Bu birliktelik karikatürün ülkemizde gazete baş sayfasına bir makale ağırlığıyla yerleşmesinin temelini attı. Kasap, başyazılarını Karagöz ile Hacivat’ın karşılıklı konuşmaları biçiminde kaleme alırken, Berberyan da karikatürlerinde bu ikiliye yer vermiş, ele aldığı konuları onların dilinden resmetmiştir.

Berberyan’ın Hayal’in dışında Mamul, Tiyatro, Geveze ve Meddah gibi dergilerde de karikatürleri yayımlanmıştır.

Berberyan, Tanzimat döneminin en karmaşık, en hareketli yıllarına tanıklık etmiştir. Yergi yüklü karikatürlerinde belediye sorunlarından basına, meclis-i mebusan tartışmalarından ulusal ve uluslararası (en önemli) sorunlara değin uzanan her alana yer vermiştir. Onun sert yergisi yayıncısını iki kez sansürün hışmına uğratmış, birincisinde üç yıl mahkûmiyet verilmiş, ikincisinde ise Hayâl dergisi üç ay kapatılmıştır.

Portre karikatür alanındaki çalışmalarıyla Batılı çağdaşları düzeyinde ürünler veren Berberyan, Türk karikatürü başlangıç döneminin en önemli çizerlerinden biridir.

Nişan G. Berberyan 8 Ocak 1907’de İstanbul’da öldü.

Tanzimat dönemine tanıklık eden Terakki Edelim Beyler adlı albümü, 1986 yılında Turgut Çeviker tarafından hazırlanarak yayınlandı.

Kaynak:

– Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü – 1, Turgut Çeviker, Adam Yayınları, 1986.

– Terakki Edelim Beyler, Haz.Turgut Çeviker, Adam Yayınları, 1986.

– https://twitter.com/muvaffakiyet/status/985978970134011904

Teodor Kasap’ın çıkardığı ve Nişan G. Berberyan’ın başçizeri olduğu Hayal dergisi.