Ramiz Gökçe

ÖNCÜ
LERİMİZ

Hazırlayan

Kürşat Coşgun

1900 yılında İstanbul’da doğdu. Kılıçoğlu Mustafa Kazım Efendi’nin oğludur. Henüz çocukken o zamanki adıyla “yüz veremi” diye adlandırılan ve yüzünde hiç geçmeyen büyük bir kızarıklık ve leke oluştu. Bu nedenle uzun yıllar boyunca yüzüne sardığı bir tülbent ile dolaştı. Bu hastalıktan ve tülbentten ilerleyen yaşlarında Dr.Hulusi Behçet’nin yıllarca süren tedavileri sonucunda kurtuldu.

Eğitimini ilk olarak Beşiktaş İttihat ve Terakki Mektebi’de, sonra da Kabataş İdadisi (Lisesi) ve İstanbul Muallim Mektebi’nde tamamladı. Çocuk yaşlarda resim sanatına ilgi duydu. İlk resim derslerini Kabataş Lisesi’nde Tekezade Said Efendi’den aldı. Muallim Mektebi’nde hocası Şevket Dağ’ın teşvikiyle tamamen bu alana yöneldi. Resim alanındaki yetkinliğinden dolayı, henüz Muallim Mektebi’ni tamamlamadan resmi yazı ile Milli Eğitim Bakanlığı’na resim öğretmeni olarak değerlendirilmesi için takdim edildi. Öğretmenlik yaptığı dönemde Bakanlık Öğretmen Okulu Müdürü Selim Sırrı Tarcan tarafından Avrupa’ya gönderilmek istense de 1.Dünya Savaşı koşulları ve bakanlıkta ödenek yokluğu nedeniyle bu istek gerçekleşemedi. Bir süre Ortaköy Darüleytam (Yetim Yurdu) ve Şişli Terakki Lisesi’nde resim öğretmenliği yaptı.

Muallim Mektebi’nin çeşitli etkinliklerinde davetlilerin portrelerini tebeşirle kara tahtaya çizerek karikatür alanındaki yetkinliğini de göstermeye başladı. Bu etkinliklerini birine katılan Halil Nihat Boztepe, Süleyman Nazif, Abdülhak Hamid Tarhan ve Celal Sahir Erozan’ın yönlendirmesiyle ilk karikatürünü Şeytan dergisinde yayınladı (1918). Ardından Diken (1918-1919), Büyük Mecmua (1919), Tasvir-i Efkar ( 1920) gibi yayınlarda peşpeşe çizgileri görülmeye başladı. Sedat Simavi’nin yayına hazırladığı Harp Fakirleri albümüne bir karikatürüyle katıldı (1918). 1921’de Yeni eğlence ve Ayine dergilerinde, 1922’de Refik Halid’in Aydede dergisinde çizdi. Ancak Aydede’nin sürmekte olan Milli Mücadele’ye ve Kuvâ-yı Milliye’ye bakışı ve zaman zaman sert eleştirileri nedeniyle dergiden ayrıldı. Milli Mücadele’nin ve Cumhuriyet’in kuruluşunun ilk yıllarında Akbaba (1922), Zümrüdüanka (1923-1924) ve Kelebek (1923-1924) dergilerde çizdi. Akbaba’da çizdiği Bobi’nin Marifetleri adlı resimli öyküsü büyük ilgi gördü (Akbaba, 1924). Bu dergilerdeki karikatürlerinden bazıları Amerikan dergileri tarafından da alıntılanarak yayınlandı. Bu dönemde resim çizgisinden tamamen uzaklaşıp birçok çağdaşı çizer gibi karikatürde değişik çizgi ve biçem denemeleri yaptı. Karikatürün yanı sıra afiş, kitap kapağı, ürün etiketi gibi grafik işler ortaya çıkardı. Dış politika konusunda çok etkili ve çarpıcı kapak karikatürleriyle görülmesine karşın, Ramiz, iç politikaya fazla yönelmedi. Daha çok modernleşme çabasında olan Yeni Türkiye’ye ilişkin destek çizimleri ve bazıları erotizm sınırlarında kadın karikatürleriyle sivrildi. Bu çizgileriyle kendinden sonra gelen karikatürcüleri de etkiledi. Cumhuriyet’ten sonra Karikatür, Karagöz, Yedigün mizah dergilerinin yanı sıra Yeni Dünya, Cumhuriyet, Yeni Sabah gibi gazetelerde de çizdi. Ramiz’in çizgi biçemi ve ele aldığı konular açısından günlük gazete çizeri olmaktan daha çok bir dergi çizeri olarak öne çıktığı düşünülebilir.

Ramiz Gökçe 1930’larda bazı sergilerde de eserleriyle göründü: Münif Fehim ve Cemal Nadir’le katıldığı bir karma sergi olan Yarım Asırlık Karikatür Sergisi (1937-Taksim/İstanbul) ve yine Münif Fehim’le çağrılı olarak katıldıkları Beynelmilel Resim ve Karikatür Sergisi (1937-Londra).

1940’ların başında gazete ve dergilerde çizmeye başladığı Tombul Teyze ve Sıska Dayı ile Çömez tiplemelerini daha sonra albüm olarak da yayınladı (1946). Yine 1946 yılında kendi adıyla özdeşleşen Mizah (1946-1951) adlı dergisini yayımlaya başlayan Ramiz, bu dergi ile Sedat Simavi’nin çıkardığı Karikatür dergisinin de sahneden çekilmesine yol açtı. Mizah’taki karikatürlerin büyük bir bölümünü kendisi çizmekle birlikte, dergide zaman zaman Münif Fehim Özarman ve Zahir Güvemli gibi iki ustalar ile Ali Ulvi Ersoy, Hüseyin Mumcu gibi genç çizerlerin de imzaları bulunuyordu. Tek parti döneminin sonuna gelindiği dönemde çıkmaya başlayan dergi, ağırlıklı olarak Demokrat Parti’ye destek veriyordu.

Mizah’ın yayınlandığı günlerde Salon (1947-1949) ve Peri (1949-1950) adlı dergileri de kurup yöneten Ramiz Gökçe, gerek yoğun bir çizgi ve yayıncılık yaşamının getirdiği fiziksel yorgunluk, gerekse DP’yi destekleyen tutumuyla muhalif kimliğini yitirmesi sonucu 1950’den sonra hızla etkisini yitirdi. Ölümünden bir süre önce bir kalp krizi geçirdi; yüzü çarpılmış, konuşması bozulmuştu. Bir süre dinlenerek iyileşmiş ve yeniden çalışmaya başlamışken, 5 Ocak 1953’te geçirdiği kalp kriziyle yaşamını yitirdi.

Eserleri: Çocuk Vali (Çocuk Oyunu, 1933), Ramiz Karikatür Albümü (1937), Bu Harbin Karikatür Albümü-1 (1939), Bu Harbin Karikatür Albümü-1 (1944), Bu Harbin Karikatür Albümü-1 (1945), Kadınlar Albümü (1945), Tombul Teyze – 1-2-3-4 (1946), Yeni Zengin (1946), Hacıağalar Albümü (1946), Seçim Albümü (1950).

Ramiz Gökçe Hakkında Kitaplar: Karikatür Üstatlarımız Cem ve Ramiz / Hayatları, Karikatürleri, Hatıraları (Hilmi Yücebaş, 1959), Ramiz Karikatür Albümü / Tombul Teyze-Sıska Dayı-Çömez ve Diğerleri (Yalvaç Ural, 1984), Gir Kapanıyorum (Turgut Çeviker, 1992).

Kaynaklar:

-Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü-2, Turgut Çeviker, Adam Yayınları, 1991.

-Gir Kapanıyorum, Turgut Çeviker, Adam Yayınları, 1992.

-Karikatür Üzerine Yazılar, Turgut Çeviker, İris Yayınları, 1997.

-Karikatürkiye / Karikatürlerle Cumhuriyet Tarihi (1923-2008), Turgut Çeviker, NTV Yayınları, 2010.

-İstanbul’un 100 Karikatüristi , Şefik Memiş – İbrahim Yarış, İBB Kültür A.Ş. Yayınları, 2010.

-İstanbul’un 100 Mizah Dergisi, Merve Ünver, İBB Kültür A.Ş. Yayınları, 2016.

-Grafik Mizah (1923-1980), Ahmet Sipahioğlu, Dokuz Eylül Yayınları, 1999.

– Önce Çizdim Sonra yazdım, Semih Balcıoğlu, YKY Yayınları, 2001.

-Memleketimden Karikatürcü Manzaraları, Semih Balcıoğlu, Can Yayınları, 2003.

-Bizim Yokuş, Yusuf Ziya Ortaç, Akbaba Yayınları, 1966.

-Türk Mizahının Öncüleri, Milliyet Gazetesi Eki, 1981.